Besinlerdeki canlıkıran (pestisit) kalıntıları uzun sürede kansere, sinir ve üreme sistemlerinde hasara, doğum kusurlarına ve bağışıklık sistemine ciddi biçimde zayıflamaya yol açabilir.
Bazı genel kural ve zorunluluklar
Hiçbir yöntem canlıkıran kalıntılarının uzaklaştırılmasında yüzde yüz etkili değildir. Önerilen yöntemler yüzeydeki canlıkıran kalıntılarını azaltabilirken, köklerinden emilen ve meyve ya da sebzenin kendi dokusuna geçen canlıkıranları etkilemez. Bu nedenle ne alındığı ve nereden alındığı konusundan son derecede dikkatli olunmalıdır. Canlıkıran kullanıcıları ve satıcıları canlıkıranların yol açabileceği tehlikeler konusunda eğitilmeli ve daha duyarlı hale getirilmelidir. Tüketiciler için tarafsız hakem laboratuvarlar kurulmasına olanak sağlanmalıdır. Besinlerdeki canlıkıran kalıntılarının izlenmesinde ve denetiminde, yeni bir canlıkıran türünün uygulamaya sokulmasında sağlık Bakanlığı tek sorumlu olmalıdır
Değme etkili canlıkıran (pestisit) uygulanan meyve ve sebzeler
Her türlü sebze ve meyvede temel ilkenin olanak varsa “yıka, soy, yoksa yeme” ilkesi olduğu unutulmamalıdır. Meyve ve sebzeler soyulacak olsalar bile önceden yıkanmalıdır. Kesilip, soyulan ürünler uzun süre bekletilemez. Kısa sürede tüketilmelidir.
Kevgire koyarak akan suyun altında yıkamak en iyisidir, kapta avuçlayıp çalkalamaya göre daha etkilidir. Durulamada da akan suda yaklaşık 1 dakika durulandığından; elma, armut vb. sert kabuklu ürünlerin iyice ovalandığından emin olmalıdır. Bilimsel kuruluşlar meyve ve sebzelerin sabun, deterjan ya da bu amaçla çıkarılmış ticari ürünlerle yıkanmasını önermez. Tek başına suyun yaptığı arındırmadan daha etkili olmadıkları sonucuna varılmıştır.
Meyve ve sebzelerin temizliğine başlanmadan önce, eldiven giyilecek olsa bile eller yıkanmalıdır. Marul ve lahana gibi yapraklı ürünlerin dış yaprakları atılmalı, kalan yaprakları ayrılmalıdır.
Canlıkıran kalıntılarının %75-80’i soğuk suda yıkamakla uzaklaştırılabilmektedir. Ancak, üzüm, elma, erik, mango, şeftali, armut ve domates, patlıcan, bamya gibi sebzeler, yarıklarında daha fazla kalıntı taşıyabileceklerinden, girintiler etkin biçimde yıkanmalıdır. Bu durumlara soyma özellikle etkilidir. Patates gibi ürünleri soymak ya da suda sert ve temiz bir fırçayla fırçalamak, şeftali gibi yumuşak maddeleri akan suyun altında tutarak ovalamak daha etkilidir. Domates gibi sebzelerin kısa süre (15 saniye) kaynar suya batırılıp kabuklarının soyulması kalıntı canlıkıran kalıntılarını uzaklaştırabilir.
Canlıkıranlar yumuşak kabuklu ya da yüzeyi mumla kaplanmış meyvelere daha iyi yapışabilir ya da mumun altında kalabilir. Ayrıca canlıkıranların çoğu yüzeyde uzun süre kalmalarını sağlayacak kimyasal yapıda ya da bu özelliği sağlayacak başka kimyasallarla birliktedir. Bu nedenle yıkayarak uzaklaştırılmaları güçleştiğinden bazı pratik uygulamalarla yıkama etkinliği artırılabilir.
Yirmi dakika %2-10 tuzlu suya batırıp, kevgirle akar suda durulama meyve ve sebzelerin yüzeyindeki canlıkıranların çoğunu uzaklaştırır. Aynı süre %10 beyaz sirke ve %90 su çözeltisine batırıp çalkaladıktan sonra durulamak da yararlı olur (bu çözeltinin gözeneklerden girmesi nedeniyle böğürtlen, dut vb. ve ince kabuklu meyveler tatları bozulabilir).
Tuz ve sirke uygulaması 1,5 su bardağı sirkeye 1 yemek kaşığı tuz ekleyip iyice çözündürdükten sonra birlikte yapılabilir.
En yaygın kullanılan uygulama karbonat (kabartma tozu) katılan su ile yapılandır. Önerilen miktarlar değişebilmekle birlikte litreye altı çay kaşığı katılarak hazırlanan karbonatlı suda 12-15 dakika bekletme yüzeydeki canlıkıranların büyük oranda uzaklaştırılmasını sağlar. Sürenin sonunda ürünler kevgire konularak akan musluğun altında durulanmalıdır. Bazı çalışmalar karbonatlı suyla yıkama ve durulamanın daha fazla canlıkıran türünün uzaklaştırılmasını sağladığı sonucuna varmıştır.
cevresagligi.org’da yayımlanan yazılardan kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir
Çağatay hocam sağlığımızı korumak için verdiğiniz bilgiler için teşekkürler.
Her yazınızın gündelik yaşamımızda bir karşılığı var