Su yaşamak için temel gereksinimlerimizin başında geliyor. Hem miktar olarak yaşam koşullarımızın sağlık ve temel hijyen açısından gerektirdiği miktarda su temin edilmesi hem de temin edilen suyun fiziksel, kimyasal ve biyolojik açıdan “güvenli”, yani sağlık açısından uygun olması, sağlığın olmazsa olmazlarından.
Özellikle biyolojik açıdan suyun mikroorganizma yani mikrop içermemesi suyun güvenli olması açısından en kritik başlığı, çünkü özellikle su şebekeleriyle evlerimize, işyerlerimize kadar gelen suda mikropların varlığı salgınlara neden olabilecek tehditler oluşturuyor.
Bu tehditler aralıklı olarak ülkenin farklı yerlerinde de ortaya çıkıyor ve su kaynaklı salgın haberleri geliyor. Bu salgın haberlerinde de giderek daha çok Norovirüs’ü duyuyoruz.
Zaman zaman bilim insanlarının uyarıları da su ve gıdalarla bulaşan bu etkene karşı dikkatli olunması gerektiği yönünde toplumu uyarıyor.
Son günlerde de bir ilimizde bulantı, kusma ve ishal yakınmalarıyla hastanelere başvuran çok sayıda başvuru olmasının ardından yapılan incelemelerde etkilenen bölgenin su kaynağında ve hastaların dışkı örneklerinde ‘norovirüs’ saptandığı belirtiliyordu.
İçme ve kullanma sularında Norovirüs bulaşmasıyla ortaya çıkan salgınlar ve salgın olmasa da artan vakalar bu virüsün özelliklerinin bilinmesini ve özellikle sağlık çalışanları tarafından olası vaka ve salgın tehlikesinde akla getirilmesini gerektiriyor. Bu nedenle de hatırlamakta yarar var.
- Norovirüs ishale nedenleri arasında sık rastlanan bir virüstür ve oldukça bulaşıcıdır.
- Norovirüs suyla, gıdalarla ve kişiden kişiye bulaşabilir. Belirtiler Norovirüs ile kirlenmiş gıdalarla da ortaya çıkabilir.
- Kişiden kişiye bulaşma virüsü taşıyan kişilerin kirli elleriyle dokunduğu eşya ve kapı kolu, havlu vb yerlerden kaynaklanabilir.
- Virüsün alınmasından belirtilerin ortaya çıkışına kadar geçen süre (inkübasyon) ortalama 12-48 saattir (ortanca 33 saat). Belirtiler;
- Sulu kansız ishal
- Ani başlangıçlı kusma
- Bulantı
- Karın ağrısı
- Halsizlik, kas ağrıları, baş ağrısı yaygın olabilir.
- Hastaların yarısında düşük düzeyde ateş olabilir.
- Virüsü taşıyanların %30’u belirtisiz olabilir.
- Norovirüs nedenli salgınlar en sık Kasım-Nisan ayları arasında görülmektedir.
- Hastanelerde, bakımevlerinde vb sağlık kuruluşlarında sık salgın nedenleri arasındadır. Bu alanlarda sudan çok kontamine eşya ve yüzeylere dokunmak ve el-ağız teması ön planda olabilir. Ayrıca bu temas (el sıkışma, ortak kullanılan eşyalar vb) restoran, kreş, okul gibi alanlarda da salgına neden olabilmektedir.
- Virüs sulara insan ya da hayvan dışkısı ile geçer. Dolayısıyla suda Norovirüs tespit edildiğinde suya dışkı karıştığı düşünülmeli ve bunun nedeni araştırılmalıdır.
- Norovirüsün suya karışması, suyun kanalizasyon ile kirlenmesiyle, atıksu arıtım sistemlerindeki sorunlar nedeniyle atıksuyun içme suyuna karışması, yağış sonrası kontaminasyon (Kirli yağmur sularının suya karışması) nedeniyle ortaya çıkabilir.
- Özellikle sığ kazılmış kuyu suları, sel ya da taşkınlar sonrasında uzun süre sel suları altında kalmışsa risk altındadır.
- Norovirüs su dezenfeksiyonu için kullanılan klor bileşiklerine orta düzeyde dirençlidir.
- Korunmada su dezenfeksiyonu, çiğ gıdaların yıkanması ve uygun sıcaklıklarda pişirilerek tüketilmesi (özellikle kabuklu deniz ürünleri), su ve gıda hijyenine dikkat edilmesi, el yıkama-kişisel hijyen, kişiden kişiye bulaşın önlenmesi (Hasta kişinin gıda hazırlamaması, el yıkama-hijyen, ortak kullanılan eşyaların temizliği vb) önemlidir.
Bu bilgiler ışığında değerlendirildiğinde su şebekesi kaynaklı bir salgında Norovirüs tespit edilmesi durumunda o suya insan ya da hayvan dışkısının karışmış olabileceği göz önüne alınmalıdır.
Zaman zaman bazı illerde yaşanan salgınlarda saptandığı belirtilen Norovirüs etkenini bu açıdan ele alıp içme ve kullanma sularının durumunu ve salgın sonrası yapılan bazı açıklamaları gördükçe de meseleyi ele alma biçimimizi gözden geçirmek gereği ortaya çıkıyor.
Kaynaklar
https://www.ntv.com.tr/turkiye/bilecikteki-salginin-sebebi-norovirus,Hg8HvvFWQkiErRQk9KWCCg
https://www.cdc.gov/norovirus/trends-outbreaks/responding.html
https://www.cdc.gov/norovirus/about/index.html
https://www.cdc.gov/norovirus/about/symptoms.html
cevresagligi.org’da yayımlanan yazılardan kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir