HOROZLAR BOŞ YERE TELEF EDİLMEMELİ! /ÇAĞATAY GÜLER

Çevrede insan ve diğer canlıların sağlığını ve varlığını tehlikeye düşüren etmenleri önlemeye ve ortadan kaldırmaya yönelik uygulamalardan sorumlu halk sağlığı dalına çevre sağlığı denir. İnsanla etkileşim içinde olan tüm çevresel etmenler insan ve toplum sağlığı ile yakından ilişkilidir. Çevre canlının genetik yapısı dışındaki her şey olduğuna göre sağlık çevre ile kalıtsal yapısı arasındaki etkileşimin bir ürünüdür. Çoğu kişi yüksek orandaki kirleticilerin zararlı olduğunu varsaysa da kimi bireyler çok düşük miktarlardaki kirleticilerde büyük zararlar görebilmesi bu nedenledir.

Çevre sağlığı sorunlarının başında su, hava, toprak ve besin kirliliği gelmektedir. Bunlar ayır çevre sağlığı sorunları olarak ele alınırlarsa da birbiriyle bağlantılıdır. Fizikojeokimyasal çevre, biyolojik çevre ve sosyokültürel çevre yakından ilişkili­dir. Sonuçta biriyle ilgili kirlilik doğrudan ya da dolaylı olarak diğerlerini de etkiler. Sözgelimi iklim, canlıların yaşaması ve çoğalmasıyla yakından ilişkilidir. Jeolojik ve coğrafi özellikler canlı toplulukları arasındaki bağlantıyı oluşturmaktadır ve hastalık etkenleri­nin yayılımıyla da yakından ilişkilidir.

Besin kirliliği bu açıdan güzel bir örnek oluşturabilir: Üretimden tüketime kadar hemen her aşamada besin kirlenmesi tehlikesi vardır ve kirlenme riski yüksektir. Besinlerin ekiminden hasadına, saklanmasına, depolanmasına ve daha sonraki işleme ve tüketilme aşamala­rına kadar geçen evrelerde kirlenme olasılığı ol­dukça yüksektir.

Minicanlıların gelişmesine elverişli özellikteki besinler herhangi bir nedenle etkenle kirlendiğinde yeterli sıcaklık ve süre sağlanacak olursa aşırı miktarda üreme olabilir. Eğer bu besinler minicanlıların ve zehirli salgılarının yok edilmesini sağlayacak biçimde işlenmezlerse tüketiciler tarafın­dan alınan bu besinler sağlığı tehlikeye düşürecektir. Besinlerle bulaşan hastalıkların en önemli gruplarından biri insan ve hayvan dışkısıyla bulaşan hastalıklardır. Besin sağlığı sorunlarının çözümü ile çevre koşullarının olumlu hale getirilmesi­ne yönelik önlemler birbirini bütünlemektedir.

Besinlerin, etkeni taşıyan kirli sularla su­lanarak yetiştirilmesi, kirli sularla yıkanma­sı, kirlenmiş kaplarda saklanması, etkenin bulunduğu sularda yaşayan bazı deniz hay­vanlarının etinin yenmesi, gıda hazırlayanla­rın ve işleyicilerin hasta-eder etkenleri besinlere bulaştırması en önemli kirlenme yolları arasında sayılabilir.

Besinlerin pişirilmesi birçok etkenin ölme­sini sağlamaktadır. Ancak besinlerin dondurulması, bazı minicanlıların yaşama süresini uzatmaktadır. Sözge­limi dondurulmuş sütte kolera etkeninin ya­şama süresi 2-4 haftaya kadar uzayabilmektedir. Sağlıksız pişirme işlemlerine bağlı olarak da önemli sağlık sorunları ortaya çıkmaktadır. Alevde pişirmeye bağlı kömürleşme, yanık yağlar vb. bir başka sorundur.

Bazı madde­ler vardır ki insanın sağlıklı olabilmesi ve yaşamsal olayların yürütülebilmesi için dışarı­dan alınmaları gerekir. İnsan ya da canlı bu­nu vücudundaki temel yapı taşlarından sen­tez edemez. Vitaminler, elzem aminoasitler veya yağ asitleri, mineraller örnek verilebilir. Buna temel maddeler denmekte­dir. Bazı çevresel etkilenimler ve yönlendirmeler temel maddelerin alınımı ve vücutta kullanımıyla ilgili sorunlara yol açabilmektedir.

Toplum bireylerinin çoğu bu bağlantıları kurabilecek bilgi birikimine sahip değildir. Koruyucu hekimlik uzmanları birçok sorunu öngördüklerinde, sorunları ancak yüz yüze kaldığında algılayabilen toplum bireylerinden destek görmedikleri gibi, düşmanca davranışlarla da karşılaşabilirler. Koşullandırılmış kalabalıklara kendisinden yana olanları düşman belletmek kolaydır. Ortaya çıkmış olan sorunlar için bile aynı durum söz konusu olabilir. İnsanlar asıl sorumlulardan çok kendisi için çaba harcayanları suçlar. Yirmi sene sonra görülme sıklığı artacak bir kanser türünden söz edildiğinde kanseroluş süreci konusunda hiçbir fikri olmayan toplum bireylerinin desteğini almak çok zordur.

Aynı durumun bütün sağlık sorunları için geçerli olduğunu söyleyerek çerçeveyi genişletelim. Toplum bireyleri uçta kendisine hizmet sunmaya çalışan hekim ve sağlık personelini sistemin temsilcisi olarak görür ve sistemden yediği tekmenin acısını onu döverek, yaralayarak, öldürerek çıkarmaya kalkışır. Onların da sistemin gerçek mağdurlarından olduğu aklına bile gelmez. Sorumluların her fırsatta hekimleri suçlaması aslına hedef saptırmaya yönelik bir kurnazlıktan ibarettir.

Medya, koruyucu hekimlik alanında çalışanlara bütün bunları kamuoyuna sunma olanağı vermemektedir. Demokrasi, özgürlük ve hukuk mücadelesi veren medya organları bile giderek popüler sağlık çıkarcılarına öncelik verme eğilimine kaymaktadır. Kimi zaman koruyucu niteliği taşımayan birçok fantezi, koruyucu hekimlik uygulaması gibi sunulmaktadır. Aynen yıllar önce “kimyasal silah kullanılabileceği” haberleri çıktığında kimi vatandaşların yaptığı gibi: Pencerenin önüne horoz bağlamışlardı! Horoz ölürse kimyasal silah kullanıldığını anlayacaklardı. “Horoz öldüğünde” kendileri için de “artık çok geç olacağının” farkında bile değillerdi…

Temel nedeni ortadan kaldırma çabası içine girmeyerek, başımıza geleceklere razı oluyorsak, hiç olmazsa horozları telef etmemeliyiz…

 

 

 

cevresagligi.org’da yayımlanan yazılardan kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir

1 Yorum

Bir Cevap Yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir