ISPANAK ZEHİRLENMELERİ/Çağatay Güler

Yeşil yapraklı sebzeler sağlıklı beslenmenin önemli bir bileşenidir. Bunlar besin değerini koruma amacıyla çoğu kez çiğ ve hafif pişmiş olarak yenilme alışkanlığı yaygındır. Ancak bazı kirletici etkenler önemli salgınlara yol açabilmektedir. Marul, roka, Çin lahanası, ıspanak en yaygın kullanılanlardır ve bunlara bağlı besin zehirlenmeleri son yıllarda sık görülmektedir. Bunlar toprak, kirli sular, hayvanlar ve iyi hazırlanmamış kompost gübreler aracılığıyla bulaştırılan bağırsak enfeksiyonu etkenleriyle kolayca kirlenir. Bu etkenler özellikle yaprakların alt yüzlerine yapışarak uzun süre kalabilirler. Taşıma ve saklama sırasında, iyi temizlenmemiş kesme ve doğrama tahtalarından da bulaşma olur. Hazırlama, pişirme ve sunma sırasında da bulaşma olabilir.

Salgınlara yol açan biyolojik kirleticiler arasında Salmonella ve E.coli başlıca etkenler olarak belirmektedir. Nitekim ABD’de 14 Eylül 2006 tarihinde FDA yapılan açıklamada ülke genelinde ortaya çıkan E. coli O157: H7 salgınlarının ön epidemiyolojik değerlendirmelerinin torbalanmış olarak satışa sunulan taze ıspanakla bağlantılı olabileceğini ortaya koyduğunu bildirdi. Daha sonda sekiz hemolitik üremik sendrom ve bir ölüm bildirildi. Vakalar hızla arttı ve 15 eylül tarihine kadar FDA 14 hemolitik üremik sendrom, bir ölüm ve 94 vakanın bu nedenle ortaya çıktığını remen doğruladı. FDA taze ıspanak ve taze ıspanakla hazırlanan yiyeceklerin yenmemesi konusunda uyarı yaptı.

Ispanak ve diğer yeşil yapraklı sebzeleri satın alırken solmuş ve kahverengi renk değişimine uğramış olanlardan kaçınılmalıdır. Pazar yerinde kirli sularla ıslatılmış olmaları parlak ve canlı görünmelerine yol açarak aldatıcı olur. Satıcıların temizliği kuşkulu sularla ıslatmaları engellenmelidir.

Torbalanmış ve yıkanmış olarak satışa sunulanlar buzdolabında saklanmış olmalıdır. Buzdolabında yedi güne kadar saklanabilirler. Bu gibi yiyeceklerin son kullanma tarihleri geçirilmemelidir. Yapraklar solup, kahverengileşirse atılmalıdır. Kesme tahtaları ve tezgâh üstleri kullanmadan önce ılık sabunlu su ile yıkanmalıdır. Eller bol sabunlu su ile içinizden kırka kadar sayacak süre yıkanmalı, tırnaklar kesilmiş olmalıdır.

Sadece suya batırmak yaprakların alt yüzüne yapışan kirletici etkenlerin uzaklaştırılmasına yetmez. Küvete bastırmak sadece küvetin kirlenmesine yol açmaktan başka bir sonuç vermeyebilir. Bu nedenle musluğun altında akar suda teker teker yıkayarak üzerindeki kir kalıntıları uzaklaştırılmalıdır. Kirli sularla sulanarak yetiştirilme olasılığı olanlar mutlaka yirmi dakika klorlu su da bekletilmelidir. Bunların bekletileceği çözelti bir bardak parfümsüz klorlu çamaşır suyuna dokuz bardak musluk suyu eklenerek hazırlanabilir.

Ispanak yemekleri diğer yemeklere göre daha büyük miktarda pişirildiğinden kalan yemek yenilecek kadar alınarak 70 santigrat derecenin üzerinde ısıtılmalıdır. Tencerede bütünü hafif ısıtılarak yenildiğinde hastalık etkenlerinin daha fazla üremesine yol açar.

Ispanak, pancar yaprakları ve yabani pancar, pazı vb. bitkiler oksalik asitten zengindir. Oksalik asit hafif acımsı bir tattadır. Bu bitkilerin aşırı yenilmesi tansiyon düşmesine, nabzın zayıflamasına, titreme, kasılma ve bulantı ve kusmalara yol açar. Oksalatlar böbrek taşlarına da neden olabilir. Bazı araştırmacılar 25 gram oksalik asidin 70 kg ağırlığında bir kişide yaşamsal tehlike yaratabileceğini belirtmektedir.

Ispanağa benzeyen bazı bitkiler ıspanakların arasına karıştırılırsa atropin gibi etkenler nedeniyle zehirlenme belirtileri verebilirler. Tatula bu tip bitkilerdendir.  Ancak bu çok sayıda zehirlenme nedeni olmaz. Çocuklar yabani bitkileri yememeleri konusunda eğitilmelidir. Atropin zehirlenmelerinde cilt kuru, kızarık; gözbebeklerinde büyüme, görme bulanıklığı, ağız kuruluğu, bilinç bulanıklığı, saldırganlık, nabızda hızlanma, idrar tutukluğu, ateş, bilinç kaybı söz konusudur. Değişik bölgelerde ve çok sayıda kişiyi etkileyen zehirlenmelerde biyolojik etkenler göz ardı edilmemelidir.

Ispanak ve yeşil yapraklı bitkilerin yetiştirilmesinde kullanılan canlıkıran (tarımsal kimyasallar) kalıntıları da zehirleyici etki yapabilir. Bunların süreğen etkileri önemlidir. Uzun süre sonra ortaya çıkan karaciğer ve böbrek yetmezlikleriyle etken arasında bağlantı kurulması bile mümkün olmayabilir.

 

 cevresagligi.org’da yayımlanan yazılardan kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir

2 yorum

  1. Nihat Şahbaz Yanıtla

    Hocam;
    Her yazınızda olduğu gibi bu yazıda da güncel bir konuda bilgilendirdiniz. İzninizle iş yerinde çalışanlarla bu yazıyı paylaşıyorum.
    Teşekkürler.
    İyi ki varsınız.

  2. Geri bildirim: Ispanak zehirlenmelerinde giderilemeyen soru işaretleri - Yeşil Gazete

Bir Cevap Yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir